ΟΜΑΔΑ ΖΗΤΑ βετεράνοι ➤ΑΡΚΑΔΙΑ. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις νεοελληνικής διαλέκτου είναι η τσακώνικη διάλεκτος, η οποία εμφανίζει αρκετές διαφορές από την κοινή νεοελληνική αλλά και τις πιο γνωστές διαλέκτους. Για πολλούς η τσακώνικη διάλεκτος ηχεί ως ένα είδος δυσνόητης γλώσσας. Η σχετικά μεγάλη απόκλισή της όμως από την κοινή νεοελληνική γλώσσα, την καθιστά ως μια κατεξοχήν διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας και όχι ιδίωμα.
Η εξέλιξη της αρχαίας Λακωνικής
Η Τσακωνική εικάζεται ότι προήλθε από την αρχαία δωρική διάλεκτο , η οποία είχε κυριαρχήσει στην Πελοπόννησο μετά τη σύσταση της Αχαϊκής Συμπολιτείας, και ως εκ τούτου, αντιστάθηκε περισσότερο στην Ελληνιστική Κοινή, ίσως επειδή χρησιμοποιούνταν σε δυσπρόσιτες περιοχές. Έχοντας λάβει επιρροές από τη λακωνική διάλεκτο, η τοπική γλώσσα της κλειστής κοινωνίας των Τσακώνων παρέμεινε ανεπηρέαστη από άλλες γλωσσολογικές κατευθύνσεις. Ακόμα και η μορφολογία του εδάφους, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της διαλέκτου, καθώς η αποκλεισμένη περιοχή έκανε δύσκολη την επαφή και την ανταλλαγή στοιχείων πολιτισμού, άρα και γλώσσας. Σταδιακά, η περιοχή συνδέθηκε με άλλα χωριά με την αναβάθμιση των συγκοινωνιών και την διάνοιξη δρόμων και μονοπατιών.
Τα τσακώνικα πέρασαν τα «σύνορα» της σημερινής Τσακωνιάς, και διαδόθηκαν στην γειτονική περιοχή της Λακωνίας, και στις τσακώνικες αποικίες. Μάλιστα, τελευταίες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι στα χωριά Βάτικα και Χαβουτσί, των ανατολικών παράλιων της θάλασσας του Μαρμαρά, ήταν συγκεντρωμένοι Τσάκωνες τουλάχιστον μέχρι το 1924, επομένως είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιούνταν η διάλεκτος και στις περιοχές αυτές. Έτσι, η Τσακωνική θεωρείται ως η εξέλιξη της αρχαίας Λακωνικής, με μίξεις από όλες τις επιρροές της ελληνικής γλώσσας στο πέρασμα των χρόνων.
Η επιβίωση της αρχαίας Λακωνικής είναι το μοναδικό γλωσσικό ιδίωμα, το οποίο έμεινε ζωντανό στον Ελλαδικό χώρο. Εκτός Ελλάδας, παρόμοια στοιχεία έχουν η Ποντιακή, η Καππαδοκική και τα Ελληνικά της Νότιας Ιταλίας.
Η σύνδεση με την αρχαιότητα
Η τσακώνικη διάλεκτος θεωρείται από τις αρχαιότερες στον κόσμο. Μάλιστα, ο Γερμανός φιλόλογος Μιχαήλ Δέφνερ απέδειξε την καταγωγή της διαλέκτου στην αρχαιότητα. Αρκετές έρευνες όμως έχουν γίνει από Έλληνες και ξένους γλωσσολόγους, και έχει εκπονηθεί η γραμματική και το λεξικό της.
Διδάσκεται πλέον η Τσακωνική διάλεκτος;
Η τσακωνική δεν αποτελεί επίσημη γλώσσα καμίας χώρας ή περιοχής και δεν διδάσκεται επίσημα στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Βέβαια, μέχρι το 1997 η διάλεκτος διδασκόταν από ντόπιους καθηγητές στο γυμνάσιο του Τυρού. Μάλιστα, κατά το σχολικό έτος 2011-2012 οι μαθητές του Γυμνασίου Τυρού, συμμετείχαν στα πλαίσια του πολιτιστικού προγράμματος «Πρόγραμμα Συνεργαζόμενων Σχολείων με την UNESCO – ASP net» για τη διάσωση της τσακώνικης διαλέκτου. Παράλληλα, η Ακαδημία Αθηνών έχει οργανώσει κατά καιρούς διαλεκτολογικές αποστολές στην περιοχή, προκειμένου να αποθησαυρίσει τον λεξιλογικό πλούτο, που σώζεται ακόμα από ορισμένους ηλικιωμένους ομιλητές. Παρόμοιες διαλεκτολογικές εργασίες ανατίθενται επίσης σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο από ελληνικά πανεπιστήμια.
Τα τσακώνικα στη σύγχρονη εποχή
Η διευκόλυνση της επικοινωνίας μέσω της εύκολης πλέον πρόσβασης στην περιοχή, και ο γενικότερος εκσυγχρονισμός της κοινωνίας έχουν παίξει καταλυτικό ρόλο στην χρήση της διαλέκτου. Όπως επίσης, καταλυτικός είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης, καθώς οι νεότερες γενιές διδάσκονται αποκλειστικά την κοινή στο σχολείο, βάσει της πεποίθησης ότι πλέον δεν υπάρχει καμία προοπτική σε σχέση με την καθημερινότητα και το μέλλον τους, ειδικά το επαγγελματικό. Η χρήση αυτού του ιδιώματος έχει υποχωρήσει αισθητά. Στη θέση του επικρατεί η κοινή ελληνική ή σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται παράλληλα και οι δύο διάλεκτοι.
Καθημερινές φράσεις στα τσακώνικα
Τσ’ ές ποίου;
Τι κάνεις;
Εζού κά ένι, αφεγκία ντι.
Εγώ καλά είμαι η αφεντιά σου
Τσ’ έτε ποίντε;
Τι κάνετε;
Ενεί κά έμε, αφεγκία νιούμου.
Εμείς καλά είμαστε, η αφεντιά σας.
Καούρ εκάνατε καμπζία.
Καλώς ήρθατε παιδιά
Καούρ εκοκιάκατε.
Καλώς κοπιάστε.
Καούρ ερέκαμε νιούμου.
Καλώς σας βρήκαμε
Καούρ εμαζούμαΐ.
Καλώς εμαζευτήκαμε.
Που ντ’ έν’ αούντε;
Πώς σε λένε;
Μ’εν’ αούντε Αλέξαντρε.
Με λένε Αλέξανδρο.
Τσούνερ έσι;
Ποιανού είσαι:
Εζού ένι τα μάτη μι, τ’ αφέγκη μι τσαί του παπού μι εγγόνι.
Εγώ είμαι της μάνας μου, του πατέρα μου και του παπού μου εγγόνι
Καλημέρα μαμού, τσ’ εσ’ ποία; Εσ’ θέα να ντι ποίου κανένα θέλημα;
Καλημέρα γιαγιά, τι κάνεις; Θέλεις να σου κάνω κανέναν θέλημα;
Καώς το, το καλέ καμπζί, όνι θέα τσίπτα καμάρζι μι.
Καλώς το, το καλό παιδί, δεν θέλω τίποτα καμάρι μου.
Έα όρκο μι, να ντι δίου κάτσι.
Έλα ψυχή μου, να σου δώσω κάτι.
Χάγγε το καλέ, να έσι κά.
Πήγαινε στο καλό, να είσαι καλά.
Ευχαριστού πάσου, καλέ να’ χερε.
Ευχαριστώ πολύ, καλό να έχεις.
Ευχαριστούντε πάσου.
Ευχαριστούμε πολύ.
Ούρα κά, άι α πορεία ντι.
Ώρα καλή, λάδι ο δρόμος σου.
Να ζάρε το καλέ, ταν ευτζή του Χρζιστού τσαί τα Δεσποίνη.
Να πας στο καλό, στην ευχή του Χριστού και της Παναγίας.
Αγακητέ μουσαφίρη καούρ εκάνερε τα χώρα νάμου.
Αγαπητέ επισκέπτη καλώς ήρθες στο χωριό μας.
Οι τσακώνοι είνοι περήφανοι αθροίποι.
Οι τσάκωνες είναι περήφανοι άνθρωποι.
Είνοι αγαπούντε του γραφτοί τσαί τουρ άγραφτοι νόμοι.
Αγαπάνε τους γραπτούς και τους άγραφους νόμους.
Έσι καοδεχούμενε σου χωζίς να ντι κολαντσέγγωι.
Είσαι καλοδεχούμενός τους χωρίς να σε κολακεύσουν.
Είνοι αγαπούντε πρεσσού τα πάστρα.
Αγαπάνε πολύ την καθαριότητα.
Άμα τα πορεία ντι θα ρέσερε βρωμίλε ούνοι έχουντε σι ποιτέ Τσακώνοι.
Αν στο δρόμο σου βρεις βρωμιές δεν τις έχουν κάνει Τσάκωνες.
Κά να περάρε εκιού τσαί οι κολέγοι ντι, για να μόλετε ταν άβα χρονία κίσου.
Καλά να περάσεις εσύ και οι φίλοι σου για να έλθετε του χρόνου πάλι.
Πηγή ➤
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου